DOCTV.GR | PEXELS
12 Μαρτίου 2024
Το ικιγκάι είναι κρυμμένο μέσα μας και απαιτεί από εμάς πολύ υπομονετική εξερεύνηση προκειμένου να φτάσουμε στο βάθος του εαυτού μας και να το βρούμε. Σύμφωνα με τους ντόπιους στην Οκινάουα, το νησί με τον υψηλότερο δείκτη αιωνόβιων στον κόσμο, το ικιγκάι είναι ο λόγος για τον οποίο ξυπνάμε το πρωί.
Μην αποσύρεσαι, σε παρακαλώ: Το να έχει κανείς ένα σαφές και καλά ορισμένο ικιγκάι, π.χ. ένα μεγάλο πάθος, θα του δίνει ικανοποίηση, ευτυχία και νόημα στη ζωή. Αποστολή αυτού του βιβλίου είναι να σε βοηθήσει να βρεις το δικό σου ικιγκάι και, επιπλέον, να ανακαλύψεις πολλά από τα κλειδιά της ιαπωνικής φιλοσοφίας για μια μακρόχρονη υγεία του σώματος, του νου και της ψυχής.Ένα από τα πράγματα που θα σε εκπλήξουν αν ζήσεις για κάποιο διάστημα στην Ιαπωνία είναι το πόσο δραστήριοι εξακολουθούν να είναι οι άνθρωποι ακόμα και μετά τη συνταξιοδότησή τους.
Πράγματι, ένας μεγάλος αριθμός Ιαπώνων δεν «αποσύρονται» ποτέ. Συνεχίζουν να εργάζονται σε αυτό που τους αρέσει, όσο η υγεία τους τους το επιτρέπει. Και, όντως, στα ιαπωνικά δεν υπάρχει λέξη που να σημαίνει συνταξιοδοτούμαι με την ακριβή έννοια του «αποσύρομαι για πάντα», όπως έχουμε εμείς στη Δύση. Κι όπως δηλώνει ο Νταν Μπιούτνερ, δημοσιογράφος του Νάσιοναλ Τζεογκράφικ, ο οποίος γνωρίζει καλά την Ιαπωνία ως χώρα, «το να έχουν έναν σκοπό ζωής είναι τόσο σημαντικό στην κουλτούρα τους, που ακριβώς γι’ αυτό δεν έχουν τη δική μας έννοια περί συνταξιοδότησης».
Το νησί της (σχεδόν) αιώνιας νεότητας: Κάποιες μελέτες περί μακροβιότητας καταλήγουν ότι η ζωή σε κοινότητα και το να έχει κανείς ένα σαφές ικιγκάι είναι το ίδιο ή και περισσότερο σημαντικά από την υγιεινή γιαπωνέζικη διατροφή. Η ιδέα που θα διερευνήσουμε στο εγχειρίδιο αυτό έχει τις ρίζες της κυρίως στην Οκινάουα, μια από τις αποκαλούμενες «γαλάζιες ζώνες», περιοχές του κόσμου με τους μακροβιότερους ανθρώπους. Στο νησί αυτό υπάρχουν περισσότερα άτομα άνω των εκατό ετών για κάθε εκατό χιλιάδες κατοίκους απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή του πλανήτη. Οι ιατρικές έρευνες που έχουν διεξαχθεί έχουν δώσει πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με τα χαρακτηριστικά αυτών των σπάνιων ανθρώπων:
• Πέραν του ότι ζουν πολύ περισσότερα χρόνια απ’ ό,τι ο υπόλοιπος πληθυσμός παγκοσμίως, παθαίνουν και λιγότερες χρόνιες ασθένειες όπως είναι ο καρκίνος ή οι καρδιακές παθήσεις· επίσης, ανάμεσά τους είναι λιγότερο συχνές οι φλεγμονώδεις παθήσεις.
• Υπάρχουν πολυάριθμοι αιωνόβιοι με αξιοζήλευτο επίπεδο ζωτικότητας και μια κατάσταση υγείας που θα ήταν αδιανόητη για γέρους σε άλλα μήκη και πλάτη.
• Το αίμα τους εμφανίζει χαμηλότερο επίπεδο ελεύθερων ριζών, υπεύθυνων για τη γήρανση των κυττάρων, γεγονός που οφείλεται στην κουλτούρα του τσαγιού και στη συνήθεια να γεμίζουν το στομάχι τους μόνο κατά 80%.
• Η εμμηνόπαυση των γυναικών είναι πολύ πιο ήπια και, γενικά, άντρες και γυναίκες διατηρούν υψηλό επίπεδο σεξουαλικών ορμονών και σε πολύ προχωρημένη ηλικία.
• Τα περιστατικά άνοιας εμφανίζουν επίσης έναν δείκτη αξιοσημείωτα πιο χαμηλό από τον μέσο όρο του παγκόσμιου πληθυσμού.
Όλα αυτά τα θέματα θα τα δούμε με προσοχή στη συνέχεια του βιβλίου, ωστόσο, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι ένα σημαντικό μέρος της υγείας και μακροζωίας των κατοίκων της Οκινάουα οφείλεται στην ικιγκάι στάση τους απέναντι στη ζωή, η οποία δίνει ένα βαθύ νόημα στην κάθε μέρα τους.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΤΟΥ ΙΚΙΓΚΑΪ
Το ικιγκάι γράφε ται 生き甲斐, όπου το 生きσημαίνει «ζωή» και το甲斐σημαίνει «αξίζει τον κόπο». Το 甲斐μπορεί να διασπαστεί σε甲, που σημαίνει «πανοπλία», «νούμερο ένα», «το να είσαι ο πρώτος που προχωράει (στο μέτωπο μιας μάχης έχοντας την πρωτοβουλία και την ηγεσία)» και σε 斐, που σημαίνει «κομψός», «ωραίος»
Οι πέντε γαλάζιες ζώνες: Έτσι αποκαλούνται οι περιοχές, ταυτοποιημένες από επιστήμονες και απογραφείς, στις οποίες υπάρχουν πολλά άτομα με μεγάλη μακροβιότητα. Μεταξύ των πέντε αυτών περιοχών, την πρώτη θέση κατέχει η Οκινάουα, στην Ιαπωνία, όπου, ειδικότερα οι γυναίκες, έχουν τη μακροβιότερη –και υγιή– ζωή στον κόσμο.Οι πέντε περιοχές που ταυτοποιεί και αναλύει ο Μπιούτνερ στο βιβλίο του «Γαλάζιες ζώνες» είναι:
1. Οκινάουα, Ιαπωνία (ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα του νησιού). Η διατροφή τους περιλαμβάνει πολλά λαχανικά και τόφου. Τρώνε σε μικρά πιάτα. Εκτός από τη φιλοσοφία ικιγκάι, στο προσδόκιμο ζωής τους συμβάλλει σημαντικά η ιδέα του «μοάι» (παρέας πολύ στενών φίλων), που θα δούμε στη συνέχεια.
2. Σαρδηνία, Ιταλία (ειδικότερα οι επαρχίες Νουόρο και Ολιάστρα). Καταναλώνουν πολλά λαχανικά και κρασί. Πρόκειται για πολύ δεμένες κοινότητες ανθρώπων, γεγονός που έχει μεγάλη επίδραση στη μακροζωία τους.
3. Λόμα Λίντα, Καλιφόρνια. Οι ερευνητές μελέτησαν μια ομάδα Αντβεντιστών της Εβδόμης Ημέρας οι οποίοι συγκαταλέγονται στους μακροβιότερους των Ηνωμένων Πολιτειών.
4. Χερσόνησος Νικόγια, Κόστα Ρίκα. Πολλοί ντόπιοι ξεπερνούν τα ενενήντα με εξαιρετική ζωτικότητα. Οι περισσότεροι γέροντες σηκώνονται στις πεντέμισι το πρωί για τις αγροτικές δουλειές τους, που τις κάνουν χωρίς μεγάλη δυσκολία.
5. Ικαρία, Ελλάδα. Κοντά στην τουρκική ακτή, ένας στους τρεις κατοίκους του νησιού αυτού είναι πάνω από ενενήντα ετών (στην Ισπανία οι ενενηντάχρονοι δε φτάνουν το 1%), γεγονός που έδωσε στην Ικαρία την επονομασία «το νησί της μακροζωίας». Απ’ ό,τι φαίνεται, το μυστικό των ντόπιων βρίσκεται σε έναν τρόπο ζωής που επικρατεί εκεί από το 500 π.Χ.
Θα αναλύσουμε ορισμένους από τους κοινούς παράγοντες των περιοχών αυτών, οι οποίοι φαίνονται να είναι το κλειδί για τη μακροζωία τους, και ειδικότερα της Οκινάουα, που περιλαμβάνει το επονομαζόμενο «χωριό των αιωνόβιων» και καταλαμβάνει ένα σημαντικό μέρος της μελέτης μας. Πρώτα, όμως, έχει σημασία να επισημάνουμε ότι τρεις από τις ζώνες είναι νησιωτικοί οικισμοί, όπου οι κάτοικοι διαθέτουν λιγότερους πόρους και χρειάζεται να αλληλοβοηθιούνται.
Η υποχρέωση να βοηθάνε ο ένας τον άλλο μπορεί να συνιστά για πολλούς ένα ικιγκάι αρκετά ισχυρό προκειμένου να συνεχίσουν να ζουν. Κατά τους επιστήμονες που συνέκριναν τις ζωές στις πέντε γαλάζιες ζώνες, τα κλειδιά για μακροζωία είναι η διατροφή, η άσκηση, ένας σκοπός ζωής (ένα ικιγκάι) και οι καλοί κοινωνικοί δεσμοί, δηλαδή το να μετράει κανείς πολλούς φίλους και να έχει καλές σχέσεις μέσα στην οικογένεια.
Οι κοινωνίες αυτές διαχειρίζονται καλά τον χρόνο τους για να μειώνουν το στρες, τρώνε ελάχιστο κρέας όπως και τυποποιημένα τρόφιμα και πίνουν οινόπνευμα με μέτρο. Η άσκησή τους δεν είναι ποτέ ακραία, αλλά κινούνται καθημερινά κάνοντας περίπατο ή πηγαίνοντας στο περιβόλι. Οι κάτοικοι των γαλάζιων ζωνών προτιμούν να περπατάνε παρά να πηγαίνουν με αυτοκίνητο και ασχολούνται πολύ με την κηπουρική, η οποία απαιτεί καθημερινή σωματική κίνηση αλλά χαμηλής έντασης.
Το μυστικό του 80%: Μια από τις δημοφιλέστερες παροιμίες στην Οκινάουα είναι η «Χάρα χάτσι μπου», που χρησιμοποιείται πριν ή μετά το φαγητό και σημαίνει κάτι σαν «η κοιλιά στο ογδόντα τοις εκατό». Η προγονική σοφία υποδεικνύει να μην τρώμε μέχρι να φουσκώσουμε. Γι’ αυτό οι ντόπιοι σταματάνε να τρώνε μόλις αισθανθούν το στομάχι τους γεμάτο κατά 80%, αντί να φτάνουν σε κορεσμό και να καταβάλλουν τον οργανισμό τους με μια μακρά πέψη που επιταχύνει την κυτταρική οξείδωση. Ίσως κάτι τόσο απλό όπως αυτό να είναι ένα από τα μυστικά για τη μακροζωία των κατοίκων της Οκινάουα.
Η διατροφή τους είναι πλούσια σε τόφου, γλυκοπατάτες, ψάρια (τρεις φορές την εβδομάδα) και πολλά λαχανικά (300 γραμμάρια τη μέρα). Στο κεφάλαιο το αφιερωμένο στη διατροφή, θα δούμε τι προϊόντα περιλαμβάνει αυτό το 80% υγιεινών και αντιοξειδωτικών τροφών.Ο τρόπος με τον οποίο σερβίρεται το φαγητό έχει επίσης μεγάλη σημασία. Μοιράζοντάς το σε διάφρα πιατάκια, οι Ιάπωνες τείνουν να τρώνε λιγότερο. Γι’ αυτό τον λόγο ακόμα και οι Δυτικοί στην Ιαπωνία τείνουν να χάνουν βάρος και το σώμα τους να αποκτά σβελτάδα.Πρόσφατες μελέτες διατροφολόγων έδειξαν ότι η καθημερινή κατανάλωση θερμίδων από τους κατοίκους της Οκινάουα είναι περίπου 1.800 με 1.900 και ο δείκτης της σωματικής μάζας τους κυμαίνεται μεταξύ του 18 και του 22, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες ο μέσος όρος είναι 26 ή 27.
Μοάι: δεσμοί για μακροζωία. Είναι παράδοση της Οκινάουα –αλλά και της Καγκοσίμα επίσης– η δημιουργία ισχυρών δεσμών στις τοπικές κοινωνίες. Το μοάι είναι μια άτυπη ομάδα ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα, που αλληλοβοηθιούνται. Για πολλούς, η προσφορά υπηρεσίας στους άλλους μετατρέπεται σε ένα από τα ικιγκάι τους.Η ρίζα των μοάι βρίσκεται στους δύσκολους καιρούς, τότε που οι αγρότες ενώνονταν ανταλλάσσοντας πληροφορίες για τους καλύτερους τρόπους καλλιέργειας ή για να βοηθήσουν ο ένας τον άλλοσε περίπτωση που η σοδειά δεν ήταν καλή εκείνη τη χρονιά.
Τα μέλη ενός μοάι οφείλουν να πληρώνουν ένα συγκεκριμένο ποσόν μηνιαίως. Η συνδρομή αυτή τους επιτρέπει να παρευρίσκονται σε συγκεντρώσεις, δείπνα, αγώνες γκο, σόγκι (το γιαπωνέζικο σκάκι), αλλά και να απολαμβάνουν τα κοινά τους χόμπι.
Τα χρήματα που συγκεντρώνονται χρησιμοποιούνται για τις δραστηριότητες, αλλά αν είναι πολλά, ένα μέλος (ακολουθώντας κυκλική σειρά) λαμβάνει ένα επίσης συγκεκριμένο ποσόν. Για παράδειγμα, αν πληρώνεις 5.000 γεν τον μήνα και στα δύο χρόνια σού δώσουν 50.000 γεν (είναι ένας τρόπος αποταμίευσης με τη βοήθεια των άλλων), στα δύο χρόνια κι ένα μήνα κάποιος άλλος φίλος από το ίδιο μοάι θα εισπράξει 50.000 γεν.
Το να ανήκει κάποιος σε μοάι τον βοηθάει να διατηρεί συναισθηματική αλλά και οικονομική σταθερότητα. Αν κάποιος από την ομάδα βρεθεί σε οικονομική δυσχέρεια, τότε θα του προκαταβάλουν τις συνδρομές της ομάδας. Οι ειδικοί κανόνες ρευστότητας για κάθε μοάι ποικίλλουν ανάλογα με την ομάδα και τις οικονομικές δυνατότητες.
Η ρευστότητα ενός μοάι αναγράφεται σε κάποιο βιβλιάριο που αποκαλείται μοάιτσο. Αυτή η αίσθηση του ανήκειν και της αλληλοβοήθειας δημιουργεί σιγουριά στον άνθρωπο και συμβάλλει στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής.
Έπειτα από αυτή τη σύντομη εισαγωγή στα θέματα που θα πραγματευτούμε σε τούτο το βιβλίο, θα αναφερθούμε συνοπτικά σε κάποιες αιτίες που προκαλούν πρόωρο γήρας στον σύγχρονο κόσμο, ώστε μετά να ασχοληθούμε με τους πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες που σχετίζονται με το ικιγκάι.
Απόσπασμα από το βιβλίο Ικινγκάι - Francescο Miralles, García Héctor, μετάφραση: Δημητρούκα, Αγαθή, εκδ. Πατάκη.
Ακολουθήστε μας στο Instagram και στο Fb για να βλέπετε τα άρθρα που σας ενδιαφέρουν
Διαβάστε επίσης:
Οι εύθραυστοι αφορισμοί της Ιαπωνίας
Οι κήποι του Ζεν και πως να απαλλαγείς από το άγχος
Ukiyo-e, έρωτας και άλλες ιστορίες
εμφάνιση σχολίων