Το έργο-σταθμός του Ζαν Ζενέ παίζεται στο Εθνικό θέατρο και η Μία Κόλλια μίλησε με τις πρωταγωνίστριές του
ΜΙΑ ΚΟΛΛΙΑ
20 Απριλίου 2015
Η γνωριμία των πρωταγωνιστριών με τον Μπρους Μάγιερς
Ραφίκα Σαουίς: «Ο Μάγιερς γνωριζόταν με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού, Σωτήρη Χατζάκη, από το "Ντιμπούκ". Ήθελε να κάνει τις "Δούλες", μίλησα εγώ με τον Χατζάκη, του το προτείναμε και δέχτηκε. Γνώρισα τον Μπρους Μάγιερς στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου, δουλέψαμε πολύ πάνω σε κείμενα του Σέξπιρ προσπαθώντας να ανεβάσουμε μια συρραφή αυτών στην Αθήνα, αλλά δεν τα καταφέραμε. Να που τώρα όμως ήρθε η ώρα!».
Λένα Παπαληγούρα: «Όταν επιλέγεις ηθοποιούς από βίντεο, προφανώς κάτι σε κεντρίζει πάνω τους, σε συνδυασμό και με τον ρόλο που έχεις στον νου σου και με τη συνύπαρξη των προσώπων. Τον Σεπτέμβριο που μας γνώρισε, μας έβαλε να διαβάσουμε κείμενα και επιβεβαίωσε ότι του κάνουμε για τους ρόλους».
Ρ.Σ.: «Ο Μάγιερς αναζητούσε ευέλικτο υλικό, ειδικά για την αρχική, τρελή του ιδέα που ευτυχώς δεν έγινε! Η πρώτη του σκέψη ήταν να παίξουμε και οι τρεις τους τρεις ρόλους, άρα θα μιλούσαμε για τρεις διαφορετικές παραστάσεις, κάτι το οποίο θα απαιτούσε τον διπλάσιο χρόνο και θα ήταν αδιανόητα εξαντλητικό!».
Ο αυτοσχεδιασμός
Μαρία Κίτσου: «Ο Μάγιερς είναι υποστηρικτής της φιλοσοφίας του αυτοσχεδιασμού στο θέατρο -είναι γνωστή άλλωστε η συνεργασία του με τον Πίτερ Μπρουκ και η αναγέννηση που έφεραν στο σύγχρονο θέατρο. Μας έδειξε πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη. Βουτάμε στα βαθιά, δοκιμάζουμε διαφορετικές εκδοχές του ίδιου πράγματος, εκείνος παίρνει ιδέες και εικόνες και κατόπιν μας συντονίζει. Πιστεύει πολύ στους ηθοποιούς, πιστεύει μέχρι και ότι μπορεί να υποκαταστήσουν τον σκηνοθέτη, τον σκηνογράφο ή τον χορογράφο».
Λ.Π.: «Νομίζω ότι αυτός ο σύγχρονος τρόπος σκηνοθεσίας είναι διαδεδομένος πια και στην Ελλάδα. Από εκεί και πέρα, διαφέρει κάθε φορά η συνθήκη, ο βαθμός και ο χρόνος παρέμβασης δηλαδή. Αυτό που κάνει ο Μάγιερς και θεωρώ συγκινητικό είναι ότι ενώ είμαι σίγουρη πως θα μπορούσε να σηκωθεί να το παίξει ο ίδιος καταπληκτικά για να στο δείξει, αφήνει εσένα να ανακαλύψεις τη διαδρομή. Είναι σαν να κρατάει πάντα μυστικό αυτό που ο ίδιος σκέφτεται. Σε παρακολουθεί και σε οδηγεί στον δικό του δρόμο με τα δικά σου μέσα».
Ρ.Σ.: «Είναι ένας άνθρωπος που έχει μάθει να κινείται με ευελιξία, και σκηνοθετικά και υποκριτικά. Ο αυτοσχεδιασμός είναι ένα εργαλείο των ηθοποιών, δεν είναι όμως κάτι ανεξέλεγκτο. Άλλωστε, προτείνεις κάτι πάνω σε ένα δεδομένο πλαίσιο που έχει αρχή, μέση και τέλος».
Λ.Π.: «Επειδή για τον Μάγιερς το θέατρο είναι μια πολύ προσωπική υπόθεση, είναι αυστηρός ως προς την έννοια της αφοσίωσης. Το κύριο πράγμα λοιπόν που δουλεύεται μέσα από τους αυτοσχεδιασμούς είναι οι σχέσεις,το πώς αντιδρά το σώμα σου μέσα σε αυτές και το κλίμα που θα δημιουργηθεί. Πρέπει όμως πάντα να έχεις ταυτόχρονα και το "έξω" μάτι του
Ο ανατρεπτικός και «καταραμένος» συγγραφέας Ζαν Ζενέ
Ρ.Σ.: «Ο Μάγιερς έχει μελετήσει πολύ το έργο του Ζενέ, είχε κάνει και ένα σχετικό σεμινάριο στην Ιταλία. Μας έβαλε να διαβάσουμε πάρα πολλά έργα του αλλά και αναλύσεις άλλων πάνω σε αυτόν. Ο Ζενέ μιλά πάντα για κάτι πολύ προσωπικό. Ουσιαστικά, διαπραγματεύεται πάντα τον εγκλεισμό καθώς ήταν και ο ίδιος φυλακισμένος για πολλά χρόνια. Θεωρώ πάρα πολύ ωραίο το γεγονός ότι κατάφερε, παρότι τόσο διαφορετικός από τους φυσιολογικούς ανθρώπους, να δημιουργήσει τέχνη ζώντας τόσα χρόνια με εγκληματίες. Για να μπορέσει να επιβιώσει, βρήκε και σε αυτούς την ανθρωπιά, είδε κάτι άλλο εκτός από το καλό και το κακό. Άλλωστε και φιλοσοφικά δεν υπάρχει ο καλός και ο κακός. Συνήθως πρόκειται για ανθρώπους πολύ τραυματισμένους, που δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους και οδηγούνται σε αποτελέσματα που δεν είναι "δόκιμα" γα την κοινωνία».
Μ.Κ.: «Χρησιμοποιεί πάντα το ίδιο μοτίβο του εγκληματία και του αγίου ή της αγίας. Πρόκειται για έναν πολύ προβληματικό αλλά και προβληματισμένο άνθρωπο. Προσωπικά, πέφτω πάντα πάνω σε αυτό το δίλημμα, αν στον καλλιτέχνη επιτρέπονται κάποιες συγκεκριμένες πράξεις. Μπορείς τελικά να διαχωρίσεις το έργο του καλλιτέχνη από τη ζωή του; Πώς μπορεί να συνυπάρχει ένας σπουδαίος καλλιτέχνης με έναν άνθρωπο που η ζωή του χαρακτηρίζεται από αμφιλεγόμενες πράξεις; Για να μην παρεξηγηθούμε κιόλας, ο Ζενέ δεν προτρέπει στο έγκλημα, βρίσκει όμως ελαφρυντικά μέσα σε αυτό, μια δική του ποίηση».
Λ.Π.: «Ο ίδιος ο Ζενέ έχει γράψει το εξής, που νομίζω ότι τα λέει όλα, "Ξεριζώνω τις λέξεις μέσα από τα σπλάχνα μου, από μια περιοχή όπου δεν χωράει ειρωνεία και οι λέξεις αυτές φορτίζονται με τους καταχωνιασμένους πόθους μου, τους εκφράζουν, και όσο θα τις γράφω, θα ξαναχτίζουν το σιχαμερό και λατρεμένο κόσμο από όπου θέλησα να λυτρωθώ". Οι "Δούλες" είναι ένα αλληγορικό παραμύθι. Σημασία δεν έχει αν ένα ωραίο έγκλημα θα γίνει, αλλά και μόνο το να το ποθείς είναι αρκετό για να γραφτεί ένα ωραίο έργο. Αν λοιπόν δούμε το έργο του από αυτή την οπτική, δεν μιλάει καν για το αν δικαιολογούμε το έγκλημα, δεν μιλάει καν για το ίδιο το έγκλημα. Δεν είναι καν μόνο πολιτικό το έργο, είναι βαθιά υπαρξιακό».
Τα συναισθήματα και οι αντιφάσεις
Λ.Π.: «Εγώ αισθάνομαι ότι αυτό που κάνω έχει μία ιδιαίτερη φύση, γιατί η Κυρία καθορίζεται από όσα οι υπηρέτριές της έχουν πει πριν για εκείνη. Έπρεπε λοιπόν, όταν εμφανίζομαι, να χρησιμοποιήσω με τον δικό μου τρόπο τα όσα εκείνες έλεγαν για μένα, ώστε να επιβεβαιώσω γιατί τους δημιουργούσα αυτά τα συναισθήματα. Επρόκειτο περισσότερο για αυτοσχεδιασμούς μεταμόρφωσης και σχέσεων, παρά δικών μου. Πάντως, ήταν πολύ περίεργο γιατί με τα κορίτσια είμαστε περίπου στην ίδια ηλικία και εγώ έπρεπε να φέρω το στάτους του εξουσιαστή επάνω τους. Νομίζω ότι εγώ τελικά, το "θύμα", είμαι η "χειρότερη": αυτός που εξουσιάζει άλλωστε δεν είναι πάντα ο χειρότερος; Ακόμα και ακούσια, ο εξουσιαστής δεν είναι πάντα πηγή κακών;».
Ρ.Σ.: «Πρέπει αυτό να είναι το πιο δύσκολο πράγμα που έχω κάνει κειμενικά. Είναι σαν να κατεβαίνεις στους Ολυμπιακούς. Έχει τρομερές σωματικές απαιτήσεις και συναισθηματικές εναλλαγές. Δεν αισθάνομαι πάντως ότι υπάρχει κάθαρση σε αυτό το έργο ούτε λύση, είναι λίγο σαν τον μύθο του Σίσυφου».
Μ.Κ.: «Προφανώς δεν είναι ένα παραμυθάκι το έργο και εξαντλούμαστε όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά. Πρώτη φορά παίζω σε ένα τόσο "σωματικό" έργο, μου έβγαλε πράγματα που δεν ήξερα καν ότι μπορούσα να βγάλω. Στο τέλος κάθε πρόβας ήμουν γεμάτη αντιφατικά συναισθήματα -πόνο, χαρά, λύτρωση, στεναχώρια».
Η συνείδηση του εαυτού μας και η απομυθοποίηση των άλλων
Ρ.Σ.: «Υπάρχει μια μόνιμη πάλη στις σχέσεις, είναι ένα πολύ δύσκολο και μεγάλο κεφάλαιο. Είμαστε οι άνθρωποι ένας ολόκληρος κόσμος με πολλές αντιφάσεις και διαφορετικότητες. Χρειάζεται συνειδητότητα για να μπορείς να είσαι ο εαυτός σου, να έχεις ζήσει πολλές εμπειρίες για να μην ασχολείσαι με την άποψη των άλλων. Πρόκειται για μια δια βίου πορεία με συνεχείς κατακτήσεις. Η συνειδητότητα του εαυτού μας μπορεί και να μην έρθει ποτέ και έχει φυσικά να κάνει με τις συνθήκες που ζούμε και μεγαλώσαμε. Το θέμα επίσης είναι αν θέλεις να δεις -εθελοτυφλούμε συχνά, αρκετοί για πάντα».
Λ.Π.: «Νομίζω ότι όλοι οι άνθρωποι πρώτα απ’ όλα απομυθοποιούμε τους γονείς μας. Οι σχέσεις εξουσίας βέβαια είναι ίδιον του δυτικού κόσμου. Ειδικά στην Ελλάδα, αλλά και στον δυτικό κόσμο, αρχής γενομένης από το εκπαιδευτικό σύστημα, κανείς δεν σου λέει "γίνε ο εαυτός σου". Σου λένε όλοι "γίνε καλός". Τι θα πει "καλός"; Δεν καταλαβαίνω…»
Μ.Κ.: «Από τους γονείς μας εξαρτόμαστε, οπότε ζούμε από τη γέννησή μας την πρώτη μορφή εξάρτησης σε αυτόν τον κόσμο. Εγώ δεν έχω μεγαλώσει κι εύκολα, μάλλον το ακριβώς αντίθετο θα έλεγα, και συχνά έπρεπε να παλέψω γα την ελευθερία μου και για να είμαι ο εαυτός μου. Δεν το έχω καταφέρει ακόμα. Νομίζω ότι αν άφηνα τον εαυτό μου ελεύθερο, θα ήμουν ένας πολύ ευτυχισμένος άνθρωπος. Θέλει γενναιότητα και ειλικρίνεια η ελευθερία».
Δυο τελευταίες λέξεις για τον Μπρους Μάγιερς
Λ.Π.: «Βαθιά πνευματικός άνθρωπος, βαθιά ανθρώπινος, έχει κάτι πολύ ιδιαίτερο στον τρόπο που βλέπει τον κόσμο γι’ αυτό και η δουλειά μαζί του ανοίγει δρόμους χωρίς να το καταλαβαίνεις».
Μ.Κ.: «Θα τον αποκαλούσα μύστη του θεάτρου και ταυτόχρονα ένα παιδί. Έχει τη χαρά και τη σοφία ενός παιδιού».
Ρ.Σ.: «Πέρα από τη μεγάλη του πνευματικότητα, εγώ τον νιώθω σαν πούπουλο, είναι τόσο γλυκός και ελαφρύς, έχει ζήσει τόσα πράγματα στη ζωή του που είναι σαν να έχει αφήσει τα βαρίδια του. Έχει βαθύ σεβασμό για τον άνθρωπο».
Info: Οι Δούλες, του Ζαν Ζενέ. Μετάφραση: Οδυσσέας Ελύτης. Σκηνοθεσία: Μπρους Μάγιερς. Δραματουργική συνεργασία-Βοηθός σκηνοθέτης: Αλέξανδρος Βαμβούκος. Β' βοηθός σκηνοθέτη: Εύα Χαλκιαδάκη. Σκηνικά: Άση Δημητρολοπούλου. Κοστούμια: Ντένη Βαχλιώτη. Φωτισμοί: Εβίνα Βασιλακοπούλου. Μουσική: Coti K. Επιμέλεια κίνησης: Φοίβος Παπαδόπουλος. Φωτογραφίες παράστασης: Πάτροκλος Σκαφίδας. Διανομή: Κλαίρη: Μαρία Κίτσου, Σολάνζ: Ραφίκα Σαουίς, Κυρία: Λένα Παπαληγούρα. Εθνικό Θέατρο-Μικρό REX Σκηνή «Κατίνα Παξινού», Πανεπιστημίου 48, τηλ. 210 3305.074.
εμφάνιση σχολίων