0
1
σχόλια
664
λέξεις
Α' ΠΡΟΣΩΠΟ

«Αλίμονο στην Ελλάδα, αν στηρίζει το μέλλον της μονάχα στις άμορφες μάζες των φρόνιμων παιδιών»

DOCTV.GR
31 Οκτωβρίου 2023
Ο σπουδαίος διανοητής και εκπρόσωπος της γενιάς του 30 Γιώργος Θεοτοκάς γράφει για την Ελλάδα και την Ευρώπη στο διαχρονικό βιβλίο του «Ελεύθερο Πνεύμα»


«Η Ευρώπη είναι ένα σύμπλεγμα από άπειρες αντιθέσεις. Διαφορετικές και πολύ συχνά αντίθετες ψυχικές διαθέσεις γεννιούνται στο Βορρά και στη μεσημβρία, στη Δύση και στην Ανατολή. Διαφορετικούς τρόπους του αισθάνεσθαι και του σκέπτεσθαι εκδηλώνουν οι Λατίνοι, οι Αγγλοσάξονες, οι Γερμανοί, οι Σλαύοι. Δεν ακούει κανείς την ίδια μουσική στις όχθες του Δούναβη, του Σηκουάνα, του Τάμεση. Κάθε νότα της ευρωπαϊκής συναυλίας μοιάζει να είναι μια παραφωνία και κάθε παραφωνία περιέχει νέες αντιθέσεις. Στα Βρετανικά νησιά παραφωνεί η Ιρλανδία. Η Αυστρία παραφωνεί ανάμεσα στους γερμανικούς λαούς. Στη Γαλλία ο Νότος διαψεύδει το Βορρά. Στη Βαλκανική, που υπήρξε ολόκληρους αιώνες μια χώρα με πολιτισμό σχεδόν ενιαίο, παραφωνεί σήμερα η Ελλάδα που πετά μονομιάς στη θάλασσα όλες τις βυζαντινές και βαλκανικές παραδόσεις της και γυρεύει ένα δρόμο καινούργιο.

Μεσ’ στο δημιουργικό αναβρασμό της σημερινής Ευρώπης τι θέση κρατά η Ελλάδα; Τι συμβολή προσφέρουμε στις μεγάλες προσπάθειες που καταβάλλονται τριγύρω μας; Τίποτα! Το αισθανόμαστε βαθιά μόλις περάσουμε τα σύνορά μας πώς δεν αντιπροσωπεύουμε τίποτα, πως κανείς δεν μας λογαριάζει στα σοβαρά, πως δεν μπορούμε να δικαιολογήσουμε τη θέση που κρατούμε στην Ευρώπη, πως είμαστε στα μάτια των ξένων μονάχα χτηματομεσίτες, βαπορτζήδες και μικρομπακάληδες και τίποτα περισσότερο. Αφού περιπλανηθούμε αρκετά μες στον ευρωπαϊκό πολιτισμό γυρνούμε κάποτε στο σπίτι με σφιγμένη καρδιά. Που είναι λοιπόν οι Έλληνες; Τους γυρέψαμε παντού και δεν τους βρήκαμε πουθενά.

Παρά την τόση σοφία, η πνευματική ζωή στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι τρομερά φτωχή και στείρα. Είμαστε σαν ένας άρρωστος που τον έχουν σκεπάσει οι γιατροί με συνταγές, που στερείται όμως τις φυσικές προϋποθέσεις της ανάπτυξης, τον ήλιο, τον καθαρό αέρα, την υγιεινή τροφή.

Λησμονήσαμε στην Ελλάδα πως οι φυσικές προϋποθέσεις της πνευματικής ανάπτυξης δεν είναι οι βαρείς οπλισμοί αυτού του ξερού, στενού και αδιάλλαχτου επιστημονισμού που σκεπάζει τα πάντα με φίσες και με σκόνη, αλλά η ελεύθερη σκέψη, οι πλατείς ορίζοντες, ο πλούτος κι η γενναιότητα της καρδιάς. Όταν δεν χτυπούν οι καρδιές, όταν ο νους δεν έχει τη δύναμη να απλωθεί ελεύθερα και πλατιά στους κόσμους των ιδεών, οι πιο επιβλητικές θεωρίες, οι πιο περισπούδαστες βιβλιογραφίες, είναι γράμμα κενό».

Δυστυχώς λείπουν από τους Έλληνες οι πνευματικοί ορίζοντες, η παράδοση μιας ανώτερης πνευματικής ζωής, η ελεύθερη σκέψη, και δεν μπορούν να συζητήσουν χωρίς να ριχτούν μεσ’ στο δόγμα. Δεν έχουν ακόμα οι ελληνικοί εγκέφαλοι τη δύναμη να απλωθούν ελεύθερα στον κόσμο των ιδεών και σε κάθε βήμα, στη φιλοσοφία, στην αισθητική, στην ιστορία, στις κοινωνικές επιστήμες, ακόμα και στη γλωσσολογία, γυρεύουν την απόλυτη Αλήθεια, δηλαδή μια φυλακή. Αυτή η μανία του απόλυτου, του οριστικού, του ασάλευτου, που εκδηλώνεται σε όλες τις ελληνικές συζητήσεις, φανερώνει καλά το επίπεδο της πνευματικής ανάπτυξης μας.

Είναι θλιβερό το θέαμα που παρουσιάζει σήμερα η ελληνική κριτική, ή μάλλον αυτό το πράμα που ονομάζουμε συνήθως στην Ελλάδα κριτική και που μοιάζει με την αληθινή κριτική όσο ο βαυαρικός στρατώνας της πλατείας Συντάγματος μοιάζει με τον Παρθενώνα.

Οι άνθρωποι που διευθύνουν τη συζήτηση των ιδεών πασχίζουν να χωρέσουν το σύμπαν σ’ ένα σχήμα, να λύσουν οριστικά όλα τα προβλήματα με μια απλοϊκή φόρμουλα, για να σταματήσουν την έρευνα τους και να πάψουν να βασανίζουν τη σκέψη τους.

Ο στοχασμός οδηγεί τους ανθρώπους στη συνείδηση της ατέλειας και της αδυναμίας του πνεύματος τους και στη διανοητική μετριοφροσύνη. Όσο περισσότερο σκέπτεται κανείς, τόσο περισσότερο απομακρύνεται από τις κοσμοθεωρίες και τις απόλυτες αρχές. Οι δογματικοί μικραίνουν τα ζητήματα για να τα χωρέσουν μεσ’ στο δόγμα».

Αλίμονο στην Ελλάδα, αν στηρίζει το μέλλον της μονάχα στις άμορφες μάζες των φρόνιμων παιδιών. Το ιδανικό τους είναι μια ήρεμη και γλυκιά μεσημβρινή Ελβετία, υπόδειγμα τάξης, άνεσης και μακαριότητας, χωρίς καμιά αγωνία, κανένα μεγάλο όνειρο, καμιά τρέλα, καμιά δημιουργική πνοή. Μα είναι δυνατόν να καταντήσει Ελβετία αυτή η χώρα του Οδυσσέα;»


Ο Γεώργιος Θεοτοκάς (27 Αυγούστου 1905 - 30 Οκτωβρίου 1966) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και δικηγόρος. Αποτέλεσε έναν από τους εκπροσώπους και τους κορυφαίους διανοητές της γενιάς του ’30.
 
εμφάνιση σχολίων