0
1
σχόλια
1310
λέξεις
ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

«Οι συνθήκες στην Ελλάδα θυμίζουν όψιμη Δημοκρατία της Βαϊμάρης». Αποκλειστική συνέντευξη του γερμανού διανοητή, λίγο πριν έρθει στην Αθήνα για να συμμετάσχει στο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας

PRESS
24 Ιουλίου 2013
-Το χάσμα μεταξύ των πολιτών και της πολιτικής είναι μεγαλύτερο από ποτέ και ο ευρωσκεπτικισμός μοιάζει να είναι η μόνη βάση για την ένωση των ευρωπαίων πολιτών σήμερα. Μπορεί η Ευρώπη να μετασχηματιστεί σε μια πολιτική οντότητα με τη συμμετοχή των λαών; Οι ευρωπαϊκές Συνθήκες προδιαγράφουν το δρόμο για τη συνταγματική αναθεώρηση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στο οποίο συνέρχονται οι αρχηγοί των κυβερνήσεων, αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να συγκαλέσει σύνοδο, στην οποία τα κράτη-μέλη επεξεργάζονται ένα Σύνταγμα στενότερης συνεργασίας μεταξύ τους και το προσχέδιο αυτό τίθεται προς έγκριση από όλα τα συμμετέχοντα κράτη. Μια τέτοια εξέλιξη προκαλεί στην κοινή γνώμη κάθε χώρας μια πολωτική, θα μπορούσε να πει κανείς, ακόμη και άγρια αντιπαράθεση απόψεων. Στην περίπτωση αυτή, το θέμα μας είναι ο σχηματισμός ευρείας δημοκρατικής βούλησης. Και αυτό είναι το τελευταίο το οποίο μπορεί να μας απασχολεί. Η διαδικασία τροποποίησης των Συνθηκών απαιτεί φυσικά το χρόνο της και η ατζέντα της κρίσης θα πρέπει να συντονισθεί μ’ αυτήν την αλλαγή. Αλλά, εάν οι κυβερνήσεις είχαν επιλέξει αυτόν το δρόμο το Μάιο του 2010, τότε που είχε κορυφωθεί η ελληνική κρίση, τα πράγματα σήμερα θα ήταν διαφορετικά.

-Η δική σας εναλλακτική στην ευρωπαϊκή κρίση είναι να εξελίξουμε τη νομισματική ένωση σε μια πραγματική πολιτική ένωση. «Αυτό θα οδηγούσε, για πρώτη φορά, σε μια διαφοροποίηση μεταξύ ενός “ευρωπαϊκού πυρήνα” και μιας “περιφέρειας”», όπως δηλώσατε πρόσφατα. Γιατί; Κοιτάξτε, χωρίς τις οικονομικές πιέσεις δε θα μπορούσε να προχωρήσει μια ευρεία πολιτική ολοκλήρωση. Και τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης καλούνται να βαθύνουν τη συνεργασία τους υπό την πίεση της κρίσης. Μία άλλη πρόταση, πέρα απ’ αυτήν της πολιτικής ένωσης για τον ευρωπαϊκό πυρήνα της ζώνης του ευρώ, δε θα ήταν ρεαλιστική.

-Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό; Η γερμανική ομοσπονδιακή κυβέρνηση οφείλει να σταματήσει να ασκεί μια πολιτική συγχύσεων χωρίς προοπτικές και να θέσει σε εφαρμογή τη διαδικασία τροποποίησης των Συνθηκών. Μια διορατική κυβέρνηση, την οποία δυστυχώς δεν έχουμε, θα παραδεχόταν ότι μόνο μέσω μιας κοινής πολιτικής μπορεί και πάλι να σταθεί στα πόδια της η Ευρώπη. Η Γερμανία και τα άλλα λεγόμενα «κράτη-μέλη» θα έπρεπε στην περίπτωση αυτή, έναντι του μακροπρόθεσμου ιδίου συμφέροντός τους, να δεχθούν βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα αναδιανεμητικά αποτελέσματα εις βάρος τους. Εάν η Γερμανία μπορούσε να ηγηθεί μιας τέτοιας προσπάθειας «αλληλεγγύης», η κοινή γνώμη των περισσότερων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμένεται ότι θα ανταποκρινόταν θετικά στον απαιτούμενο περιορισμό της εθνικής κυριαρχίας. Όταν όλα τα υπέρ και τα κατά τεθούν επί τάπητος, είμαι βέβαιος ότι θα προκύψουν καθαρά και ευκρινή αποτελέσματα. Ακόμη και οι αναστολές του βαθιά ριζωμένου γαλλικού εθνορεπουμπλικανισμού πιθανότατα να ξεπεραστούν μπροστά στις οικονομικές πιέσεις.

-Και εάν η Βρετανία και κάποιες άλλες χώρες έθεταν βέτο σε κάτι τέτοιο; Στο βαθμό που στην ευρωζώνη υφίσταται πολιτική βούληση για «περισσότερη Ευρώπη», ακόμη και στην πιο ακραία περίπτωση, θα μπορούσαμε να παρακάμψουμε τα νομικά εμπόδια προχωρώντας στην ταχεία επανίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βάσει των υφισταμένων Συνθηκών και των θεσμικών οργάνων.

-Πώς και γιατί το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι πλήρως αυτονομημένο σε σχέση με την πραγματική οικονομία; Μπορούν οι κοινωνίες να ανακτήσουν τον έλεγχο; Σήμερα γνωρίζουμε σε όλες τις λεπτομέρειες ότι η επιβολή της νεοφιλελεύθερης ατζέντας σε παγκόσμιο επίπεδο ήταν αποτέλεσμα μιας πολιτικής απόφασης προερχόμενης από τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία. Δε μπορούμε πλέον να αναιρέσουμε την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, η οποία συνεπάγεται άλλωστε και σημαντικά οφέλη. Στην περίπτωση, όμως, που η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας ήταν αποτέλεσμα μιας πολιτικής ρύθμισης, οι ανεξέλεγκτες χρηματοπιστωτικές αγορές θα μπορούσαν να τεθούν ξανά υπό πολιτικό έλεγχο. Μόνο μια Ευρώπη ενωμένη σε πολιτικό επίπεδο, και με επαρκή οικονομική ευρωστία, μπορεί να κινήσει την εν λόγω διαδικασία, δηλαδή να δαμάσει τον ξέφρενο οικονομικό καπιταλισμό. Αυτό είναι κάτι που πρέπει επιτέλους να το καταλάβει και η στενόμυαλη Αριστερά, που είναι εθνοκρατικά προσανατολισμένη.

-Ποια είναι η θέση σας για το «ελληνικό πρόβλημα»; Είναι δομικού τύπου πρόβλημα για την Ε.Έ. ή έχει κάποια άλλα χαρακτηριστικά; Σαφέστατα, η κρίση δημοσίου χρέους στην Ελλάδα έχει να κάνει με τις μη ρεαλιστικά φθηνές δανειοδοτήσεις προς τις ελληνικές κυβερνήσεις, στο πλαίσιο μιας ανορθολογικής οικονομικής πολιτικής. Από την άλλη, η δομική ανισότητα μεταξύ εθνικών οικονομιών που συγκρότησαν τη νομισματική ένωση και εξαρτήθηκαν πλέον από την ίδια συναλλαγματική ισοτιμία, αποτελεί και αυτή μέρος του ελληνικού προβλήματος, όπως συμβαίνει και με την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία. Στην περίπτωση της Ελλάδας, όμως, προστίθενται και μεγάλα προβλήματα που δημιούργησε η ίδια. Πρέπει να ομολογήσω ότι και εγώ ένιωσα μεγάλη έκπληξη και απορία με τη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού της.

-Στην Ελλάδα το νομοθετικό έργο γίνεται μέσω προεδρικών διαταγμάτων και πράξεων νομοθετικού περιεχομένου, παρακάμπτοντας ουσιαστικά την κοινοβουλευτική λογοδοσία, πρόσφυγες και μετανάστες δέχονται επιθέσεις από οπαδούς και μέλη της ναζιστικής Χρυσής Αυγής και η λιτότητα χρησιμοποιείται ως μέσο για την αναδιανομή του πλούτου προς όφελος των ισχυρών. Ποια είναι η δική σας θέση σχετικά με αυτές τις απειλές για τη δημοκρατία; Οι όροι αυτοί μου θυμίζουν τις συνθήκες της όψιμης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, που οδήγησαν στην κατάληψη της εξουσίας από το φασισμό. Στην περίπτωση της Ελλάδας είναι φανερό ότι η αλλαγή πολιτικής στην Ευρώπη αποτελεί το κλειδί για τη λύση των προβλημάτων. Το κλειδί δεν είναι η διά πιστώσεων χρηματοδοτούμενη μετακύλιση των προβλημάτων στις πλάτες των χωρών που μαστίζονται από την κρίση. Σαφώς και είναι αναγκαίες οι επείγουσες μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, οι οποίες πρέπει να γίνουν και να αντιμετωπισθούν από τους ίδιους τους έλληνες. Η πολιτική κρίση επιταχύνεται εάν δεν αναρωτηθεί κάποιος πρώτα πού κάνει ο ίδιος λάθη, χωρίς να τα φορτώνει στους άλλους. Από την άλλη, μια δημοκρατία δε μπορεί να λειτουργήσει όταν το σύνολο του πληθυσμού έχει την αίσθηση ότι κηδεμονεύεται από μια τρόικα, η οποία δεν κάνει τίποτε άλλο από το να «μεταφράζει» τις προσταγές των τραπεζών και των χρηματαγορών, σε μέτρα λιτότητας και πακέτα διάσωσης. Με αυτόν τον τρόπο οι έλληνες πολίτες δε θα κερδίσουν τη δημοκρατική αυτοσυνειδησία τους, την οποία χρειάζονται για να αντισταθούν στην κατάρρευση του πολιτικού πολιτισμού τους. Απαιτείται οξυδερκής ευρωπαϊκή ατζέντα διαχείρισης της κρίσης. Κάτι τέτοιο θα δώσει και στους έλληνες μελλοντικές προοπτικές, καθώς και την αίσθηση ότι αντιμετωπίζονται με σεβασμό, ως συμπολίτες, από τους αλληλέγγυους πολίτες των άλλων κρατών-μελών.

-Πριν από λίγες μέρες είδαμε τις αποκαλύψεις, σύμφωνα με τις οποίες η αμερικανική μυστική υπηρεσία NSA έχει ευρεία πρόσβαση στο Ιντερνετ: στο «ιστορικό» των επισκέψεων, στο περιεχόμενο των emails, στη μεταφορά δεδομένων και στις «ζωντανές συζητήσεις» μεταξύ χρηστών. Ζούμε ήδη σε μια οργουελιανή κοινωνία καθολικής επιτήρησης και παρακολούθησης; Ανήκω σε μια γενιά που θυμάται ακόμη ότι η αντιαμερικανική στάση, τουλάχιστον σε εμάς στη Γερμανία, συνδέεται με τα χειρότερα πολιτικά κινήματα και τα πιο έντονα αισθήματα μνησικακίας. Αποδίδω τη συμπεριφορά της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ στην ιδιαίτερη συγκυρία και στο μοιραία πολιτικό κλίμα που διαμορφώθηκε στις ΗΠΑ μετά την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Ο τότε πρόεδρος Τζορτζ Γ. Μπους και οι σκληροπυρηνικοί του επιτελείου του βασίστηκαν στην υστερία ενός πληγωμένου έθνους, όχι μόνο για να διεξάγουν έναν πόλεμο αντίθετο προς το διεθνές δίκαιο, αλλά και για να συντάξουν τον προβληματικό νόμο “Patriotic Act”. Για τη νομοθεσία αυτή, υπάρχει πάντοτε η υποψία ότι παραβιάζει θεμελιώδη δικαιώματα των αμερικανών πολιτών. Υποθέτω ότι, βάσει αυτής της νομοθεσίας, η αμερικανική Υπηρεσία Ασφαλείας έχασε εντελώς το μπούσουλα κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της. Κάτι τέτοιο μπορεί να διορθωθεί μόνο στις ιδέες των ΗΠΑ. Και εμείς τολμάμε να ασκούμε ανοιχτά την κριτική μας.


Η αποκλειστική συνέντευξη του Γιούργκεν Χάμπερμας στον Τάσο Τσακίρογλου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών. Επιμέλεια μετάφρασης από τα γερμανικά: Θεόδωρος Γεωργίου


Ο Γιούργκεν Χάμπερμας είναι γερμανός φιλόσοφος και κοινωνιολόγος που ανήκει στην παράδοση της κριτικής θεωρίας και του αμερικανικού πραγματισμού. Είναι ίσως περισσότερο γνωστός για την εργασία του πάνω στην έννοια της δημόσιας σφαίρας, που ήταν το θέμα και ο τίτλος του πρώτου του βιβλίου. Το θεωρητικό σύστημα του Χάμπερμας είναι αφιερωμένο στην αποκάλυψη της δυνατότητας του λόγου, της πολιτικής χειραφέτησης, και της λανθάνουσας ορθολογικής – κριτικής επικοινωνίας στους σύγχρονους θεσμούς, αλλά και της ανθρώπινης ικανότητας να εκπληρώνει και να επιδιώκει ορθολογικά ενδιαφέροντα.
 
εμφάνιση σχολίων