Η Ελλάδα της ΖΗΝ Καθαρής Δευτέρας

ΖΗΝ Η Καθαρά Δευτέρα είναι η ημέρα που σηματοδοτεί την έναρξη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της νηστείας του Πάσχα. Κατά τη λαογραφία, αυτή η ανοιξιάτικη Δευτέρα, κλείνει τους βακχικούς εορτασμούς της Αποκριάς που ουσιαστικά ξεκινούν από την Τσικνοπέμπτη. Οι υπερβολές της Αποκριάς δίνουν τη θέση τους σε μια κατανυκτική περίοδο. Το τραπέζι της ημέρας γεμίζει με νηστίσιμα που αποτοξινώνουν. Πρωταγωνιστές στο καθαροδευτεριάτικο τραπέζι είναι η τραγανή λαγάνα, ο ταραμάς, τα θαλασσινά, οι ελιές, η φασολάδα και ο χαλβάς. Σε διάφορες γωνιές της Ελλάδας η λαϊκή παράδοση γιορτάζει τη μέρα ως εξής:

-Στη Σκύρο, οι κάτοικοι με παραδοσιακές ενδυμασίες συναντιούνται στην πλατεία του νησιού, όπου χορεύουν και τραγουδούν τοπικούς σκοπούς.

- Στις κοινότητες Ποταμιά, Καλόξιδο και Λιβάδια της Νάξου οι κάτοικοι ντύνονται Κορδελάτοι ή Λεβέντες. Οι Κορδελάτοι είναι φουστανελοφόροι και η δεύτερη ονομασία τους, Λεβέντες, αποδίδεται στους πειρατές. Από κοντά τους ακολουθούν και οι ληστές, οι Σπαραρατόροι, που αρπάζουν τις κοπέλες για να τις βάλουν με το ζόρι στο χορό και στο γλέντι, που κρατάει ως το πρωί.

- Στα χωριά Μέρωνα και Μελιδόνια του Ρεθύμνου αναβιώνουν έθιμα όπως το κλέψιμο της νύφης, ο Καντής και το μουντζούρωμα, που συνδυάζονται με καλό κρητικό κρασί και τους ήχους της λύρας.

- Στο Γαλαξίδι γιορτάζουν με τον αλευροπόλεμο, ένα έθιμο που διατηρείται από το 1801. Παρόλο που το Γαλαξίδι τελούσε υπό την τουρκική κατοχή, όλοι οι κάτοικοι περίμεναν τις Αποκριές για να διασκεδάσουν, χορεύοντας σε δύο κύκλους -ένας κύκλος για τις γυναίκες, ένας για τους άντρες. Κατά τη διάρκεια του χορού φορούν μάσκες ή να βάφουν τα πρόσωπά τους με κάρβουνο. Με την πάροδο των χρόνων προστέθηκαν το αλεύρι, το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και η ώχρα, ως μέσα μασκαρέματος.

- Στην Ήπειρο οι νοικοκυρές καθαρίζουν τις κατσαρόλες και όλα τα χάλκινα σκεύη (από τα λίπη της Αποκριάς!) με ζεστό σταχτόνερο μέχρι να αστράψουν ενώ βάφουν τα πεζοδρόμια λευκά.

- Στη Θήβα τελείται ο Βλάχικος Γάμος, ένα εντυπωσιακό θέαμα που αναπαριστά μια γαμήλια πολύχρωμη πομπή με τη συνοδεία ξέφρενης παραδοσιακής μουσικής. Πρόκειται για ένα έθιμο που φθάνει στις μέρες μας περίπου από το 1830, δηλαδή μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών, όταν οι Βλάχοι, τσοπάνηδες από τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν τότε την άγονη γη τους και βρήκαν γόνιμο έδαφος νοτιότερα.

- Στη Μεθώνη Μεσσηνίας γίνεται του Κουτρούλη ο Γάμος. Καρναβαλίστικος γάμος, που κρατάει από τον 14ο αιώνα. Το ζευγάρι των νεονύμφων είναι δύο άντρες, που μαζί με τους συγγενείς πηγαίνουν στην πλατεία, όπου τελείται ο γάμος με παπά και με κουμπάρο, διαβάζεται το προικοσύμφωνο και φυσικά ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι.

- Στη Μεσσήνη Μεσσηνίας γίνεται η αναπαράσταση της εκτέλεσης της γριάς Συκούς, που κατά την παράδοση, κρεμάστηκε στη θέση Κρεμάλα της πόλης, με εντολή του Ιμπραήμ Πασά, επειδή εξηγώντας του ένα όνειρο, προέβλεψε πως η εκστρατεία του και ο ίδιος θα είχαν οικτρό τέλος. Οι συμμετέχοντες μπορούν, μετά την αναπαράσταση, να «κρεμαστούν» εικονικά από τους ψευτοδήμιους. Το απόγευμα της Καθαράς Δευτέρας γίνεται παρέλαση με μαζορέτες, άρματα, μεταμφιεσμένους μικρούς και μεγάλους και χορευτικά συγκροτήματα.

- Στον Τύρναβο μαγειρεύουν το Μπουρανί, μία χορτόσουπα δίχως λάδι. Γύρω από την προετοιμασία της σούπας στήνεται παιχνίδι με φαλλικά σύμβολα και τολμηρά πειράγματα από τους μπουρανίδες.

- Στην Κάρπαθο λειτουργεί το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων. Κάποιοι κάνουν άσχημες χειρονομίες σε κάποιους άλλους και συλλαμβάνονται από τους Τζαφιέδες, που έχουν ρόλο χωροφυλάκων, για να οδηγηθούν στο Δικαστήριο, που το αποτελούν οι σεβάσμιοι του νησιού. Εννοείτε πως και πάλι όλα καταλήγουν σε ένα μεγάλο γλέντι.

Τρείς λέξεις-κλειδιά για την Καθαρή Δευτέρα:

- Χαρταετός: Η συνήθεια του πετάγματος χαρταετού προέρχεται πιθανότατα από την Κίνα, όπου είναι ιδιαίτερα δημοφιλής μέχρι και σήμερα και δεν περιορίζεται σε έναν μονοήμερο εορτασμό όπως στην Ελλάδα που είναι συνδεδεμένη με τα κούλουμα, τον υπαίθριου εορτασμό της Καθαράς Δευτέρας.

- Λαγάνα: Το όνομά της προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό «λάγανον», μια πλακωτή ζύμη που παρασκευάζεται από αλεύρι και νερό. Ο άζυμος αυτός άρτος φτιάχνεται μόνο για αυτή τη συγκεκριμένη μέρα του χρόνου και τα  αρτοποιεία παραμένουν ανοικτά αποκλειστικά για την παρασκευή και διάθεση του, αντίθετα με τα περισσότερα εμπορικά καταστήματα. Η λαγάνα αναφέρεται ως έδεσμα σε πολλά κείμενα της Αρχαιότητας. Ο Αριστοφάνης αναφέρει στις Εκκλησιάζουσες τη φράση «λαγάνα πέττετται», δηλαδή λαγάνες γίνονται. Μια θεωρία θέλει η λαγάνα να παρομοιάζεται με τον άρτο που κατανάλωσαν οι Ισραηλίτες κατά την έξοδό τους από την Αίγυπτο, από τότε και μέχρι τη στιγμή που ο Χριστός ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.

- Σαρακοστή: Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή Σαρακοστή είναι χριστιανική χρονική περίοδος νηστείας. Είναι η αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας που καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα και αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες ενώ αργότερα προστέθηκε και μια έβδομη.

εμφάνιση σχολίων