Ο Δημήτρης Γαλάνης γράφει μια σειρά κειμένων που μας εξηγούν τι είναι τα κύματα (Μέρος 2ο)
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΑΛΑΝΗΣ
23 Μαΐου 2018
ΤΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ ΕΙΝΑΙ ΠΩΣ ΚΑΝΕΝΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ ΤΑ ΜΕΓΕΘΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΤΑΤΙΚΑ, αλλά οι αλλαγές τους έχουν σταθερές αναλογίες με τις αλλαγές στην ταχύτητα του ανέμου, το βάθος της θάλασσας, την έκταση πάνω από την οποία πνέει και για πόσο χρονικό διάστημα. Το νερό που περιέχει το κύμα δεν ταξιδεύει μαζί του στον κόσμο. Κάθε υδάτινο μόριο διαγράφει μια ελλειπτική τροχιά για να ξαναγυρίσει λίγο πολύ στο σημείο απ όπου ξεκίνησε. Το γεγονός αυτό είναι ευτυχές για την ανθρωπότητα γιατί διαφορετικά η ναυσιπλοΐα θα ήταν αδύνατη.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΥΨΗΛΑ ΚΥΜΑΤΑ δεν μπορούν να δημιουργηθούν μέσα σ’ ένα μικρό κόλπο ή μια κλειστή θάλασσα.
ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ΟΤΙ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟ ΝΗΝΕΜΙΑΣ αρχίζει και δημιουργείται μια καταιγίδα στον Ατλαντικό σε απόσταση χιλίων περίπου μιλίων από την ακτή του Νιού Τζέρσευ. Οι άνεμοι που την μεταφέρουν πνέουν προς όλες τις κατευθύνσεις και πολύ συχνά αλλάζουν κατεύθυνση, αλλά σε γενικές γραμμές πνέουν προς τη στεριά. Το υδάτινο στρώμα που έρχεται σε επαφή με τους ανέμους ανταποκρίνεται στις εναλλασσόμενες πιέσεις. Δεν είναι πια μια ήρεμη επιφάνεια αλλά αλλάζει μορφή και φουρτουνιάζει και γεμίζει κύματα που διαδέχονται το ένα το άλλο χωρίς τελειωμό. Τα κύματα ταξιδεύουν προς την ακτή και ο άνεμος που τα δημιούργησε ελέγχει τη μοίρα τους. Καθώς η καταιγίδα συνεχίζει να μαίνεται, τα κύματα συνεχίζουν να κυλάνε, παίρνουν ενέργεια από τον άνεμο και το ύψος τους αυξάνεται. Μέχρι σ ένα οριακό σημείο θα συνεχίσουν να κάνουν το ίδιο, αλλά όταν το ύψος τους φτάσει στο 1/7 του μήκους τους σωριάζονται και δημιουργούν λευκούς αφρούς. Πολύ συχνά οι ισχυροί άνεμοι «αποκεφαλίζουν» τα κύματα. Σε μια τέτοια θύελλα τα υψηλότερα κύματα δημιουργούνται αφού έχει κοπάσει ο αέρας.
ΚΑΘΩΣ ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΙΓΙΔΑΣ το ύψος τους μειώνεται και το μήκος τους μεγαλώνει και τότε δημιουργείται αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν αποθαλασσιά, η οποία ταξιδεύει με μέσο όρο 15 μίλια την ώρα. Κοντά στις ακτές ένα σχέδιο μακρών, κανονικών κυμάτων αντικαθιστά την αναταραχή της ανοιχτής θάλασσας. Αλλά καθώς αυτά τα κύματα φτάνουν τα ρηχά συμβαίνει μια παράξενη μεταμόρφωση. Για πρώτη φορά τα κύματα νοιώθουν την αντίσταση του βυθού. Η ταχύτητά τους μειώνεται και καθώς τα επερχόμενα κύματα τα σπρώχνουν από πίσω, το ύψος τους αυξάνεται και η μορφή τους γίνεται όλο και πιο απότομη. Στη συνέχεια με την εισροή νέων υδάτινων μαζών στο κοίλο τους τα κύματα καταρρέουν και γίνονται αφρός χτυπώντας μανιασμένα τα βράχια.
ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ ΝΑ ΠΟΥΜΕ ΟΤΙ ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ ΖΟΥΝ ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΩΔΗ ΖΩΗ. Πόσο θα ζήσουν, πόσο μακριά θα ταξιδέψουν, με ποιό τρόπο και που θα σβήσουν τελικά εξαρτώνται από τις συνθήκες που θα συναντήσουν στο πέρασμά τους. Οτιδήποτε τα εμποδίζει ή τους μειώνει την ταχύτητα είναι εχθρός τους. Δυνάμεις στο εσωτερικό της θάλασσας μπορούν επίσης να επηρεάσουν δραστικά τα κύματα.
ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΙΟ ΤΡΟΜΑΧΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ δημιουργούνται όταν παλιρροϊκά, υποβρύχια ρεύματα διασχίζουν ή κινούνται αντίθετα με την κατεύθυνση των κυμάτων στην επιφάνεια. Αυτές οι αντιμαχόμενες δυνάμεις είναι υπεύθυνες για τη δημιουργία των περίφημων σκωτσέζικων “roosts” (φωλιές), όπως αυτό που εμφανίζεται στα ανοιχτά του Σάμπεργκ Χεντ στο νοτιότερο σημείο των νησιών Σέτλαντ.
ΟΤΑΝ ΠΝΕΟΥΝ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟΙ ΑΝΕΜΟΙ Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΕΙΝΑΙ ΗΡΕΜΗ. Όμως όταν ισχυροί βορειοδυτικοί άνεμοι αντιπαλεύουν τα παλιρροϊκά ρεύματα αρχίζουν να δημιουργούνται τα πιο επικίνδυνα κύματα. Σ αυτή την περίπτωση η τιτάνια μάχη ανάμεσα στα κύματα και την παλίρροια απλώνεται σε μια περιοχή που μπορεί να έχει και τρία χίλια μήκος όταν οι παλίρροιες ρέουν με τη μέγιστη ταχύτητα. Η τρομακτική αναταραχή των υδάτων αρχίζει στα ανοιχτά του Σάμπεργκ Χεντ κι ύστερα στρέφεται προς τα ανοιχτά για να ηρεμήσει μόνο με το φρενάρισμα της παλίρροιας.
«Σ’ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΑΝΤΑΡΙΑΣΜΕΝΗ, ΦΟΥΡΤΟΥΝΙΑΣΜΕΝΗ ΘΑΛΑΣΣΑ τα σκάφη γίνονται ανεξέλεγκτα, πολλά από αυτά βουλιάζουν, ενώ άλλα παγιδεύονται σ αυτή την κόλαση μερικές φορές για μέρες ολόκληρες» αναφέρει ο Πιλότος των Βρετανικών Νησιών.
Η ΔΥΝΑΜΗ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΕΝΑ ΚΥΜΑ ΜΠΟΡΕΙ ΕΠΙΣΗΣ ΚΑΙ ΝΑ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΡΕΨΕΙ. Στην ανοιχτή θάλασσα αν συναντήσουν αντίθετους ανέμους καταρρέουν γρήγορα. Αντίθετα ένας φιλικός άνεμος τους δίνει ύψος. Βραχώδεις ακτές, αμμουδερές παραλίες, νησιά και κοραλλιογενή φράγματα παίζουν επίσης μοιραίο ρόλο στη ζωή των κυμάτων. Οι μεγάλες αποθαλασσιές που καταλήγουν στις ακτές της Πορτογαλίας σπάνια τις χτυπάνε με όλη τους τη δύναμη. Υποβρύχια όρη και παλιρροϊκά κύματα που κυλάνε γύρω τους και πολλές φορές τα διασχίζουν κλέβουν μεγάλη ενέργεια από τις αποθαλασσιές. Διάφορα νησιά στις εισόδους κόλπων μπορούν να απορροφήσουν τόσο πολύ από την ενέργεια των κυμάτων ώστε ο υπόλοιπος κόλπος να μην έχει καθόλου κύμα. Οι πάγοι, τα χιόνια και οι βροχές είναι επίσης εχθροί των κυμάτων και κάτω από τις σωστές συνθήκες θα μπορούσαν να τα αποδυναμώσουν σημαντικά πριν φτάσουν στην ακτή. Ανάμεσα σε επιπλέοντα κομμάτια πάγου η θάλασσα είναι πάντα ήρεμη ακόμα και στη μέση μιας καταιγίδας. Οι παγοκρύσταλλοι που δημιουργούνται αποδυναμώνουν επίσης τα κύματα αυξάνοντας τις τριβές ανάμεσα στα υδάτινα μόρια. Ακόμα και οι χιονονιφάδες έχουν το ίδιο αποτέλεσμα σε μικρότερο βαθμό. Το χαλάζι ηρεμεί μια φουρτουνιασμένη θάλασσα και οι καταρρακτώδεις βροχές κάνουν την επιφάνειά της λεία σαν του λαδιού. Στην αρχαιότητα οι βουτηχτάδες κουβαλάγανε λάδι μέσα στο στόμα τους και το απελευθέρωναν κάτω από την επιφάνεια όταν η φουρτούνα έκανε δύσκολη τη δουλειά τους. Το λάδι έχει την ιδιότητα να καλμάρει τη θάλασσα γι αυτό και η χρήση λαδιών σε επείγουσες περιστάσεις αναφέρεται στους κώδικες ναυσιπλοΐας των περισσότερων ναυτικών κρατών.ΣΤΟΝ ΑΝΤΑΡΚΤΙΚΟ ΩΚΕΑΝΟ, ΟΠΟΥ ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΠΟΛΛΑ ΕΜΠΟΔΙΑ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ, οι αποθαλασσιές που δημιουργούνται από τους δυτικούς ανέμους ταξιδεύουν γύρω από ολόκληρο τον κόσμο. Εδώ είναι που γεννιούνται τα μακρύτερα κύματα. Θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος ότι εδώ απαντώνται και τα υψηλότερα κύματα, αλλά τα γιγάντια κύματα που έχουν καταγραφεί εδώ δεν είναι υψηλότερα από τους γίγαντες άλλων θαλασσών.
ΣΕ ΓΕΝΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΚΥΜΑΤΑ ΜΕ ΥΨΟΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΑΠΟ 8 ΜΕΤΡΑ ΕΙΝΑΙ ΣΠΑΝΙΑ. Μερικές φορές μια καταιγίδα μπορεί να δημιουργήσει κύματα που φτάνουν και σε διπλάσιο ύψος και αν ο αέρας φυσάει για αρκετή ώρα προς την ίδια κατεύθυνση μπορεί να γίνουν και υψηλότερα. Οι απόψεις για το μέγιστο ύψος των κυμάτων διίστανται. Τα περισσότερα ναυτικά εγχειρίδια μιλάνε για 20 μέτρα, αλλά οι ναυτικοί επιμένουν να μιλάνε για ακόμα υψηλότερα κύματα.
ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΑΙΩΝΑ Ο ΓΑΛΛΟΣ ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΗΣ Jules Dumont d’ Urville ανέφερε ότι συνάντησε κύματα στα ανοιχτά του ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας που είχαν ύψος τριάντα μέτρα, αλλά οι επιστήμονες αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό το γεγονός αυτό. Παρ όλα αυτά υπάρχει μια καταγραφή ενός γιγάντιου κύματος η οποία φαίνεται πιο αξιόπιστη. Τον Φεβρουάριο του 1993, το πλοίο USS Ramago ταξιδεύοντας από τη Μανίλα στο Σαν Ντιέγκο έπεσε σε μια καταιγίδα που κράτησε για επτά μέρες. Στις 6 Φεβρουαρίου η καταιγίδα έφτασε στο ζενίθ της. Άνεμοι που έπνεαν με 68 κόμβους την ώρα σήκωναν κύματα που έμοιαζαν με βουνά. Εκείνο το πρωί οι αξιωματικοί του πλοίου που βρίσκονταν στην γέφυρα κατέγραψαν ένα κύμα που το ύψος του έφτανε τα 37 μέτρα.
ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΒΑΖΟΥΝ ΦΩΤΙΑ ΣΤΗΝ ΦΑΝΤΑΣΙΑ των ανθρώπων είναι τα αποκαλούμενα παλιρροϊκά κύματα, ένας όρος που αποδίδεται σε δύο τύπους κυμάτων, τα οποία ουδεμία σχέση έχουν με τις παλίρροιες.
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ από σεισμούς στα βάθη των θαλασσών. Το δεύτερο είναι τεράστια κύματα - γιγάντιες υδάτινες μάζες που κυλάνε πάνω από το ανώτερο στρώμα των νερών σπρωγμένες από τυφώνες.
ΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΕΙΣΜΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ, τα γνωστά τσουνάμι, γεννιούνται στις σκοτεινές τάφρους του πυθμένα των ωκεανών.
Η ΤΑΦΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΙ έντονη ηφαιστειακή και σεισμική δραστηριότητα, μια περιοχή όπου τιτάνιες δυνάμεις έχουν δημιουργήσει μερικά από τα βαθύτερα χάσματα του πλανήτη.
ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚΡΗΞΕΙΣ ΗΦΑΙΣΤΕΙΩΝ στις τάφρους που βρίσκονται στα ανοιχτά της Ιαπωνίας και των Αλεούτιων Νήσων έχουν προκαλέσει τεράστιες υλικές καταστροφές κι έχουν κοστίσει τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΧΕΙ ΣΥΧΝΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ στις καταστροφές που προκάλεσαν τεράστια και ξαφνικά κύματα σε παραθαλάσσιες περιοχές.
Η ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΤΗ, αυτή η ξαφνική άμπωτις, είναι συνήθως η πρώτη ένδειξη ότι ένα σεισμικό κύμα πλησιάζει. Την πρωταπριλιά του 1946 οι Χαβανέζοι που βρίσκονταν στις ακτές του νησιού ξαφνιάστηκαν από την ξαφνική σιωπή που αντικατέστησε το μουρμουρητό των κυμάτων. Φυσικά δεν γνώριζαν ότι η απομάκρυνση της θαλασσογραμμής από την ακτή ήταν η αντίδραση της θάλασσας σ’ έναν σεισμό που είχε γίνει στα ανοιχτά των Αλεούτιων Νήσων δύο χιλιάδες τριακόσια μίλια μακριά. Δεν γνώριζαν επίσης ότι σε λίγα λεπτά το ύψος των υδάτων θα αυξανόταν κατακόρυφα και θα έφτανε να είναι δέκα μέτρα υψηλότερο από την υψηλότερη παλίρροια. Τα κύματα χρειάστηκαν μόνο πέντε ώρες για να φτάσουν από το επίκεντρο του σεισμού στη Χαβάη, ταξιδεύοντας με ταχύτητα 470 μίλια την ώρα.
Διαβάστε τη συνέχεια: Τα Μεγάλα Κύματα
O Δημήτρης Γαλάνης είναι δημοσιογράφος και μόνιμος συνεργάτης της εφημερίδας Το Βήμα. Έχει εργαστεί τα τελευταία είκοσι χρόνια στον Τύπο και στην τηλεόραση, συλλέγει το περιοδικό New Yorker, είναι φαν της Τίνα Μπράουν (νέα διευθύντρια του περιοδικού Newsweek) και μπορείτε να εντοπίσετε τις φωτογραφίες του σε αθηναϊκές εκθέσεις ή στο DOC TV. Είναι επίσης αιώνιος φίλος, από τον προηγούμενο αιώνα λέμε!
Διαβάστε επίσης: Τι είναι τα κύματα;
εμφάνιση σχολίων